विनायक मुळीक उर्फ सरदार

वयाच्या १५ व्या वर्षी वडिलांचे मार्गदर्शन व मित्रांच्या संगतीत मला गिर्यारोहणाचे बाळकडू मिळाले आणि इतिहासाची आवड निर्माण होऊन मी गिर्याराहणाकडे आकर्षिला गेलो. गडभ्रमंतीची सवय राजू जाधव यांनी तर निसर्ग अवलोकनाचे मार्गदर्शन कै. महेंद्र गमरे यांच कडून मिळाले. प्रस्तरारोहणात माझे गुरू होते, अनिल कुमार, चारूहास जोशी, कै. संजय बोरोले व निता भोईर. त्यामुळे कर्नाळा किल्ल्याचा सुळका मी पहिल्यांदा सर करू शकलो.

दुर्गम हायकर्स, वांद्रे यांच्या समवेत गिर्यारोहणाची सुरूवात करत पुढे गिरीविहार, हॉलिडे हायकर्स, नेचर लव्हर्स आदि संस्थांच्या साथीने वाटचाल केली.

राजगड ते तोरणा ही माझी तशी पहिली पदभ्रमंती. माझ्या आवडत्या बाण सुळक्याची चढाई तसेच माना, कामेट, अबीगामिन या पर्वतारोहण मोहिमा मला कठिण वाटल्या. माहुलीचे सर्व सुळके, मदन १, मदन २, शकुन आदि ५० सुळक्यांवर मी चढाई केली आहे. थेलू कोटेश्वर, भागीरथी १ व २ यांच्या पायथ्या पर्यंत पर्वतारोहण मोहिमा देखील केल्या आहेत.

निसर्ग वाचवा झाडे लावा, ह्या ‘नेचर लव्हर्स’ या संस्थेच्या मोहिमेत व ‘रायगड रोप-वे’ विरोधातील आंदोलनात माझा सहभाग होता.

ज्यांना व्यवसाय म्हणून यात उतरायचे आहे. त्यांनी सर्व प्रकारचे प्रशिक्षिण चांगल्या रितीने घेतलेले पाहिजे. ते अनुभवी असले पाहिजेत. कठिण प्रसंगी मदतीसाठी पोलीस स्टेशन, हॉस्पिटल व रेस्क्यु टीम आदींचे संपर्क क्रमांक त्यांच्या जवळ असले पाहिजेत.

गिर्यारोहण करताना झालेल्या चुका परत होऊ न देणे, सवंगड्यांची सुरक्षा व जेथे जाणार आहोत, त्याची घरच्यांना व मित्रांना माहिती असणे महत्वाचे आहे. हा महत्वाचा मंत्र मला यातून मिळाला आहे.

कोणतीही मोहिम राबवताना, त्याची आवड व सुदृढ शरिरयष्टी असणे महत्वाचे असते. सहभागी मित्रां मधील संवाद व एकमेकांवरचा विश्वास हा देखील तितकाच महत्वाचा वाटतो. यासाठी एकत्रीत कार्यक्रम राबवले पाहिजेत. तांत्रीक प्रशिक्षणाच्या जोडीला अनुभवाची जोड असेल तर सोन्याहुन पिवळे. स्वतः बरोबर संपूर्ण तुकडीची काळजी वाहिली पाहिजे. सुरक्षा उपकरणे ही अद्ययावत व नीट असली पाहिजेत. मोहिमेस आवश्यक असलेल्या साधन सामुग्रीची माहिती असली पाहिजे. हे सर्व करताना अंगात जोश येण्यासाठी, ‘हर हर महादेव’, ‘भारत माता की जय’, आदी घोषणा दिल्या पाहिजेत.

शिखराला गवसणी घालताना अपूरी माहिती, मनात जिद्द नसेल, तसेच उंच हवामानाला व वजनी सामान वाहून नेण्यास शरिराने साथ न दिल्यास ती कमजोरी ठरू शकते. शक्यतो चुका होऊ न देणे व झाल्यास त्याची पुनरावृत्ती होऊ न देणे, ही काळजी घेणे जरूरीचे असते.

बाण चढाई मोहिमेच्या वेळेस एका कठिण प्रसंगास तोंड द्यावे लागले होते. अनिल चव्हाण याचा छोटासा अपघात झाला. त्याला तेथून गावापर्यंत वाहून आणणे व परळच्या हॉस्पिटल मध्ये भरती करणे हे दिव्य पार पाडले होते.

भुज येथील भुकंप ग्रस्तांना व रस्त्यावरील काही अपघातात, मी जमेल तशी मदत केली आहे. जनसामान्यांन मध्ये गडकिल्ल्यां बद्दल आस्था निर्माण व्हावी म्हणून वांद्रे येथे फोटो प्रदर्शन भरविले आहे. लोहगडच्या विंचूकाटा खाली पडलेली तोफ वर उचलून आणली. तेथील दोन भुयारांचा शोध घेतला. रायगड वर देखील दोन तोफा वर उचलून ठेवल्या. रायगड प्रदक्षिणा तिन्ही बाजू वरून मारली. टकमक टोकावर चढाई केली. जंजिरा, लांजा, इसवली गावातील भुयारांचा शोध लावला. ओझर येथील वाघबीळ या सर्वात मोठ्या जवळ जवळ ८५० फूट लांब भूयाराचा मागोवा घेतला. लेह लडाख ते कुर्पूक असा बाईकने प्रवास केला. इतरही काही ठिकाणी बाईकने भ्रमंती केली आहे.

सर्व साधारण गिर्यारोहकांसाठी मालाडच्या नेचर लव्हर्स संस्थेच्या वतीने गेली ३५ वर्ष राजगड प्रदक्षिणा, तोरणा प्रदक्षिणा आदि मोठ्या उपक्रमांसाठी इतर मित्रांसोबत सुरक्षित मार्ग शोधन करून दिशा दर्शनाचे काम केले आहे. ‘राजगड’ तर जवळ जवळ शंभर एक वेळा मी चढलो उतरलो असेन.

गिरीविहारचे अनिल कुमार व संजय बोरोले हे माझे आवडते गिर्यारोहक होते. राजगड तसेच अलंग, मलंग, कुलंगचा परिसर मला फार भावतो. माझ्या सोबत डॉक्टर संजीव नाईक, राजीव जाधव यांची दुरदर्शनच्या सह्याद्री वाहिनीवरील मुलाखत स्मरणीय ठरली आहे.

पुरस्कार तसे बरेच मिळाले आहेत. पण माझगाव डॉक मधून मिळालेला उत्कृष्ठ गिर्यारोहक व कामगार पुरस्कार मला जास्त भावतो.

* * *

सुरेंद्र चव्हाण

माझ्या गिर्यारोहणाची सुरूवात तशी उशिराच झाली. माझ्या आवडत्या ॲथलेटिक्स या क्रीडाप्रकारात प्रावीण्य मिळवण्याचा प्रयत्नात, मी क्रॉस कंट्रीला सुरुवातीला केली आणि त्यामुळेच माझा डोंगराशी संबंध आला. डोंगराळ भागातून पळणे एवढेच मला माहिती होते. या प्रकारात मी महाराष्ट्राचे दोन वर्षे नॅशनल क्रॉस कंट्री स्पर्धेत प्रतिनिधित्व केलं. विचार होता की या क्रीडा प्रकारात नैपूण्य मिळवायचं. राष्ट्रीय, आंतर राष्ट्रीय स्तरावर काम करायचं. पण नियतीला ते मान्य नव्हतं. सराव करताना मी डोंगर उतारावर पडलो आणि माझ्या गुडघ्याच्या लिगामेंटला इजा पोचली. डॉक्टरांची मदत घेऊन हळूहळू बरे करण्याचे माझे प्रयत्न चालू होते.

त्याच काळात मी ॲथलेटिक्स सरावासाठी जिथे जायचो, त्या पुण्यातल्या फर्गुसन कॉलेजच्या मैदानात आजूबाजूची पालक मंडळी त्यांच्या दहा बारा वर्षाच्या मुलांना घेऊन यायची आणि त्यांना तेथे खेळण्यासाठी सोडून द्यायची.

माझा धावण्याचा सराव पूर्णपणे थांबल्यामुळे माझ्याकडे वेळ खूप होता. काही मित्र मिळून आम्ही त्या मुलांना एकत्र करून शास्त्रशुद्ध पद्धतीने ट्रेनिंग द्यायचं, असा विचार सुरू केला.

फिटनेस लेवलवर या लहान मुलांना वेगवेगळे खेळ शिकवायला सुरुवात केली. माझा एक मित्र जो ॲथलेटिक्स करायचा, त्याचे काही मित्र ट्रेकिंग आणि पर्वतारोहण करायचे. त्याच्या मित्राने सांगितले की आपण या मुलांना प्रस्तरारोहण शिकवूया. कॉलेजच्या जवळच टेकडी आहे त्याच्या वरती जुन्या दगडी खाणी आहेत त्या खाणी मध्ये प्रस्तरारोहण त्यांना सहजपणे शिकवता येईल. मी म्हटलं वेगळे काही शिकायला मिळणार असेल तर आपण करूया.

या मुलांना प्रस्तरारोहण शिकवत असताना, मी त्यांच्या बरोबर जायचो.  तेथे मला गिर्यारोहणाची पहिली ओळख झाली.

हळूहळू त्या मुलांबरोबर मी सराव करायला लागलो. आम्हाला शिकवणारे मित्र समवयस्त होते. आणि कदाचित खेळाची आवड सुरुवातीपासूनच असल्यामुळे असेल किंवा कोणत्या कारणामुळे माहित नाही. पण या क्रीडा प्रकारामध्ये माझी छान प्रगती होऊ लागली आणि मी त्यात खूप चांगली कामगिरी करायला लागलो. माझे मित्र जे या गिर्यारोहणात मुरलेले होते. तेही मला खूप चांगले प्रस्तरारोहण करतो आहेस, असे म्हणून प्रोत्साहन देऊ लागले. माझा प्रस्तरारोहण सराव वाढत गेला. या क्रिडाप्रकारा मधल्या काही गोष्टी ज्या मला आवडल्या त्यातल्या सर्वात चांगली अथवा महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे काटेकोर नियोजन. यातील प्रत्येक पाऊल खूप विचारपूर्वक टाकावे लागते. कारण प्रस्तरारोहणा मध्ये कोणत्याही प्रकारची चूक चालत नाही. त्याला माफी नसते व त्याची शिक्षा तुम्हाला लगेचच मिळते. जर तुम्हाला यामध्ये यशस्वी व्हायचं असेल तर कोणतीही चुक टाळणे हा या मधला सर्वात महत्त्वाचा भाग आहे.

प्रस्तरारोहणास सुरुवात करणारे, सर्वसाधारण छोट्या उंचीचे प्रस्तरारोहण करत सुरुवात करतात. माझे सहकारी उत्तम प्रस्तरारोहक होते आणि त्यांच्या मुळे मी सुरवातीपासून मोठ्या प्रस्तरारोहणाच्या मोहिमांमध्ये सहभागी होऊ लागलो.

१९८४ साली माझा सराव चालू झाला. एकदा  पुण्यातल्या एका जुन्या दगडाच्या खाणीत सराव करत असताना गिरिप्रेमी क्लबचे संस्थापक श्री आनंद पाळंदे यांनी मला पाहिलं आणि मला विचारले, 'कोणत्या संस्थेतून गिर्यारोहण करतोस. मी त्याना सांगितले,  की कुठलीच संस्था नाही, आम्ही आमचे जातो\. तेव्हा ते म्हणाले, \९८६ साली बंगलोरला ऑल इंडिया रॉक क्लायबिंग मीट आहे. तुझं चढाई कौशल्य, मला चांगलं वाटतं. तू जाशील का? तुला जायचं आहे का?'

मला एक चांगली संधी मिळाली होती. मी तिथे जाऊन तेथे प्रस्तरारोहण केल्यानंतर मला एक चांगला आत्मविश्वास मिळाला. जे निष्णांत प्रस्तरारोहक भारताच्या कानाकोपऱ्यातून आले होते, त्यांच्या बरोबर प्रस्तरारोहण करायला मिळाले.

याच काळात मी जिथे काम करतो त्या टाटा मोटर्स, (टेल्कोतील) मोरेश्वर कुलकर्णी आणि प्रसाद ढमाळ यांच्या बरोबर प्रस्तरारोहण चालू झालं. ते दोघेही उत्तम प्रतीचे गिर्यारोहक होते. मला प्रस्तरारोहणातील वेगवेगळं कौशल्य आत्मसात करायचं  होतं म्हणून, सिंहगडचा खांद कडा आहे, जीथे कोणी फारसे प्रस्तरारोहण करत नसे, तिथे नवीन दोन मार्गांनी मी चढाई केली.

खंडाळा जवळील 'ड्युक्स नोझ' ही माझी पहिली मोठी प्रस्तरारोहण मोहिम होती.

ती केल्यानंतर वेगवेगळे प्रस्तरारोहणचे आराखडे चालू झाले. त्याच्या मध्ये महाबळेश्वरचा, 'ऑर्थरसीट कडा', रतनगडचा 'खुटा', त्या नंतर 'बाण' सुळका आदी सर केले. हे सगळे करत असताना आमच्या डोक्यात आलं की जसे वसंत लिमये यांच्या नेतृत्वाखाली कोकणकडा सर झालेला होता. तसे काहीतरी वेगळे केले पाहिजे. सहकाऱ्याने सांगितले की ढाकोबाचा एक कडा आहे. तीन साडेतीन हजार फूट सरळ असेल. अल्पाईन पध्दतीने खाल पासून सुरूवात करत तो आम्ही सर केला.

याच दरम्यान माझे आणखीन काही सहकारी मागे लागले होते की, प्राथमिक गिर्यारोहण कोर्स कर. मी १९८९ मध्ये उत्तर काशीमध्ये नीम मध्ये जाऊन प्रशिक्षण घेतले. त्यांची देखील शाबासकी मिळाली होती. 'ए' ग्रेड मध्ये बेसिक कोर्स पूर्ण केला. त्याच्याच पुढच्या वर्षी अँडव्हान्स कोर्स करायचा असं ठरवलं होतं. पण पुण्यातील 'गिरिप्रेमी' या आमच्या संस्थेने 'मंदा' ही शिखर मोहीम आयोजित केली होती, तांत्रीक दृष्च्या कठिण शिखर असल्याचं मला माहिती होतं त्याच्यामुळे अँडव्हान्स कोर्स न करता मी तेथे गेलो. ही मोहिम तशी यशस्वी होऊ शकले नाही. पण त्यात जे काही शिकलो, ते कदाचित मी अँडव्हान्स मध्ये जे शिकलो असतो त्याच्या पेक्षा कित्येक पटीने जास्त होते.

त्या दरम्यान मुंबईच्या 'पिनॅकल क्लब'ने मुलींसाठी 'बलजोरी' व सर्वांसाठी 'पनवली द्वार' ह्या पिंडारी ग्लेशियरच्या बाजूच्या पर्वतारोहण मोहिमा हाती घेतल्या होत्या, एकही अती उंचीवरचा भारवाहक न घेता. ही मोहिम आम्ही यशस्वी केली.

१९९२ साली सतोपंथ मोहिम घेतली, ती यशस्वी केली. पनवली द्वार व सतोपंथ शिखर सर करणारे आम्ही पहिले भारतीय होतो.

शिवलिंग शिखर मोहीम एव्हलॉन्च आल्याने अर्धवट सोडावी लागली.

१९९७ च्या दरम्यान मूंबईतील कुशल संघटक ऋषीकेश यादव यांनी अवघड अशा 'एव्हरेस्ट' मोहिमेत भाग घेतो का विचारले. मी हो म्हंटल्यावर चढाईची जबाबदारी माझ्यावर टाकली आणि मी ती पार पाडली. इंडियन माऊंटेनिरिंग फाउंडेशन व मिलीट्रीच्या मदतीशिवाय पण तीन वर्ष मेहनत घेऊन महाराष्ट्रातील जनतेच्या आशिर्वादाने ही नागरी मोहिम यशस्वी झाली. भारताच्या स्वातंत्र्याच्या सुवर्णमहोत्सवी वर्षात माझे पाऊल एव्हरेस्टच्या माथ्याला लागले आणि महाराष्ट्राच्या गिर्यारोहण इतिहासात मानाचा तुरा रोवला गेला. दापोली नगरपालिकेने ‘एव्हरेस्टवीर सुरेंद्र चव्हाण’ असे एका चौकास नाव देऊन गौरविले.

यानंतरच महाराष्ट्रात उंच शिखरं चढाईची लगबग सुरू झाली, याचा मला अभिमान आहे.

मला या क्षेत्राने तसं भरभरून दिले आहे. म्हणून मी ऋणी आहे.

***

राजेश गाडगीळ

राजेश गाडगीळ यांचे १९८३ पासून सह्याद्रीत व हिमालयात पर्वतभ्रमण सुरु झाले. आतापर्यंत त्यांनी ८५ सुळके व प्रस्तर भिंतीवर चढाई केली असून अंदाजे १०५ किल्ल्यांवर भ्रमंती केली आहे.

१९८८ मध्ये प्राथमिक व १९९० मध्ये प्रगत पर्वतारोहणाचे प्रशिक्षण त्यांनी घेतले व हिमालयातील ३५ शिखर मोहिमा केल्या. त्या मोहिमांमध्ये ३१ शिखरांच्या माथ्यावर पोहोचण्यात त्यांनी यश मिळवले असून, त्यापैकी २० शिखरांवर प्रथम चढाई करण्यात यश मिळवले आहे. त्याच बरोबर त्यांनी १२ अतिउंचावरील पदभ्रमण मोहिमा पार पाडल्या असून. ५१ वर्षीय राजेश यांचे ४९ वेळा हिमालयात पाऊल उमटले आहे. भारता बाहेर फ्रान्स, इटली, स्वित्झर्लंड, इंग्लंड, स्लोव्हेनिया आदि ठिकाणी त्यांनी गिर्यारोहण केले आहे.

प्रस्तरारोहण प्रशिक्षक म्हणून १९८९ पासून ते कार्यरत आहेत. परिसर्ग प्रशिक्षक म्हणून १९९४ पासून २००५ पर्यंत ते कार्यरत होते. सन २००५ पर्यंत सह्यगिरी ट्रेकर्स संस्थेचे ते कार्यकारी अध्यक्ष होते. महाराष्ट्र गिर्यारोहण संघातर्फे महाराष्ट्र राज्या साठीच्या जमिनीवरील साहसी उपक्रमांसाठी करण्यात आलेल्या सुरक्षा सुचना तयार करणाऱ्या तज्ञसमितीचा सदस्य म्हणून त्यांनी काम पाहिले आहे. मार्च २०२२ पर्यंत ‘द हिमालयन क्लब’चे ते कार्यकारिणी सदस्य होते. सध्या राजेश ‘महा ऍडव्हेंचर कौन्सिल’चे प्रवक्ते व कार्यकारिणी सदस्य आहेत. त्याबरोबरच ‘चक्रम हायकर्स’, ‘गिरीविहार’ आणि ‘साद माउंटेनियर’ या संस्थांचे ते आजीव सदस्य आहेत.

पाच वर्षे, ‘द हिमालय जर्नल’च्या संपादनाचे कामही त्यांनी केले. त्याआधीची १३ वर्षे ‘द हिमालयन जर्नल’ आणि ‘द हिमालयन क्लब’च्या इतर प्रकाशनांचे ते उप-संपादक होते.

त्यांच्या हिमालयीन मोहिमांचा आढावा -

ऑगस्ट/सप्टेंबर १९८८ मध्ये हिमाचल प्रदेशातील बियास व्हॅली मोहीमे अंतर्गत ‘लडाखी’ (५३४० मी), ‘शितीधर’ (५२९० मी), ‘फ्रेंडशिप’ (५२९० मी) आणि ‘मनाली’ (५६३० मी), तर गढवाल मधील ‘जोगिन ३’ (६११६ मी) सप्टेंबर १९८९ मध्ये आणि ‘अबी गामिन’ (७३५५ मी) मे/जून १९९१ मध्ये सर केले.

सप्टेंबर १९९१ मध्ये हिमाचल प्रदेशातील मनाली येथील ‘हनुमान तिब्बा’ (५९२८ मी) सर केले.

सप्टेंबर १९९२ आणि मे/जून १९९३ मध्ये गढवाल मधील ‘स्वर्गरोहिणी १’ (६२५२ मी) वर दक्षिण कड्यावरून चढण्याचा प्रयत्न केला. तेव्हा ‘छोटानाग’ (५२२० मी) सर केले.

जून १९९४ मध्ये परत ‘शितीधर’ शिखर गाठले. ऑगस्ट/सप्टेंबर १९९४ दरम्यान गढवाल मधील ‘कामेट’ शिखर सर करण्याचा प्रयत्नात त्यांना ७२८५ मीटर उंची गाठता आली.

मे/जून १९९५ मध्ये गढवाल मधील ‘माना पर्वत २’ (६७७१ मी) या शिखराच्या प्रथम आरोहणाचा मान मिळवला.

जुलै/ऑगस्ट १९९५ मध्ये झांस्कर मधील ‘शिंगो’ला जवळील ६२४८ मीटर उंचीचे अजिंक्य ‘अनामिक’ शिखर सर केले.

जुलै/ऑगस्ट १९९६ मध्ये ‘शिंगो’ला जवळील ६३१८ मीटर उंचीचे  ‘रामजाक’ शिखर चढण्याचा प्रयत्न केला.

डिसेंबर, १९९६ मध्ये हिवाळी मोहीमे अंतर्गत किन्नौर मधील ‘हंसबेशान’ शिखराच्या क्षेत्रात भ्रमंती केली.

मे/जून १९९७ मध्ये ‘गढवाल ट्रॅव्हर्स एक्स्पिडिशन’ अंतर्गत ‘पानपतीया बामक’, ‘भगीरथ खरक’ हिमनदी, ‘अरवा’ हिमनदी या परिसरातील ‘श्राक’ला (५७०० मी) खिंड पार केली, तर ‘सरगा’ खिंड (५८४० मी) गाठली.

सप्टेंबर १९९७ मध्ये कुमाऊँ मधील ‘सुजतील्ला’ शिखर (६४०० मी) चढण्याचा प्रयत्न केला.

सप्टेंबर १९९९ मध्ये गढवाल मधील ‘भगीरथ खरक’ हिमनदीमध्ये  ५४५० मीटर उंचीच्या ‘अनामिक’ शिखरावर प्रथम चढाई केली, तसेच ‘अप्पर देवदेखनी’ पठाराचा माग घेतला. सप्टेंबर २००१ मध्ये गढवाल मधील ‘भगीरथ खरक’ हिमनदीतील ‘भगत’ शिखर (५६५० मी)  एकंदरीत दुसरी चढाई करून सर केले.

जुलै/ऑगस्ट, २००२ मध्ये झांस्कर मधील ‘शिंगो’ला जवळील ‘रामजाक' शिखरावर (६३१८ मी), ५६५० मीटर पर्यंत पोहोचले. पुन्हा जुलै/ऑगस्ट, २००३ मध्ये ‘रामजाकवर’ चढाईचा प्रयत्न केला. तेव्हा ५८५० मीटर पर्यंत पोहोचण्यात यश आले.

ऑक्टोबर २००३ ‘हंसबेशान’ शिखरावर त्यांच्या संघाने पहिले आरोहण केले होते.

ऑगस्ट, २००५ मध्ये पूर्व काराकोरम मधल्या सत्ती खोऱ्यातील ‘भारत– अमेरिका’ संयुक्त मोहीमेत एकूण तीन शिखरांवर पहिले आरोहण केले, ती म्हणजे ‘जुंगमा कांग्री’ (६३८७ मी), ‘रुदुंग रिंग’ (६०८२ मी) आणि ‘थोंगसा रि’ (५८८९ मी).

मे/जून, २००६ ‘ओब्रा गड’ मोहीमेत, ‘धोडू का गोंछा’ (५१३५ मी) या शिखरावर प्रथम आरोहण केले.

जुलै/ऑगस्ट, २००६ मध्ये ‘स्पिती’ खोऱ्यातील ‘खामेंगार’ भागात ‘६१६० मीटर उंचीचे अनामिक शिखर’ सर करण्याच्या प्रयत्नात ५४५० मीटर उंची गाठली.

ऑगस्ट/सप्टेंबर २००७, 'भारत - अमेरिका' संयुक्त मोहिमेत त्यांच्या संघाने आग्नेय कड्याच्या मार्गाने प्रथम चढाई करून ‘चोंग कुमदान १’ (७०५१ मी) हे शिखर सर केले. तसेच त्यांनी स्वतः या मोहिमेत ‘स्क्यांग’ (५७७० मी) शिखर सर केले.

जून/जुलै २००८ मध्ये ‘न्या कांग्री’ची (६४८० मी) मोहीम केली.

जुलै / ऑगस्ट २००९ मध्ये एका 'भारत - अमेरिका' संयुक्त मोहिमेत ‘प्लॅटू’ शिखरावर (७३१० मी) चढाईचा प्रयत्न करण्यात आला. त्याच मोहिमेत ‘त्सुमझोंग कांग्री’ (६०१० मी) या शिखरावर त्यांनी प्रथम आरोहण केले.

जुलै / ऑगस्ट २०११ मध्ये ‘लालूंग हिमनदी’ ही झंस्कार हिमालयातील शोधमोहीम पार पाडली. त्यानंतर जुलै / ऑगस्ट २०१२ मध्ये ‘लडाख’ मधील ‘आंग तुंग’ खोऱ्यात मोहीम आखली होती. त्यात त्यांनी ‘पेट्झे कांग्री’ (६१३० मी) आणि ‘लुग्झल पोम्बो’ (६४१४ मी) ही शिखरे प्रथमच सर केली.

जुलै/ऑगस्ट २०१४ ‘रस्सा’ हिमनदीची मोहीम आखली. त्यावेळी ‘तुसुम कांग्री’ (६२१९ मी) आणि ‘रस्सा कांग्री’ (६२५० मी) या दोन शिखरांवर प्रथम चढाई केली.

जुलै / ऑगस्ट २०१५ ला ‘रोंग खारू लुंग्पा’ मोहीम झाली. ‘६१९५ मी.’ उंचीचे अनामिक शिखर आणि ‘सगतोग्पा कांग्री' (६३०६ मी) या शिखरांवर प्रथम चढाई केली. त्याचवेळी ‘सगतोग्पा’ खिंड(५९१५ मी) प्रथम पार केली.

मे/जून २०१६ ला आधी 'शाही कांग्री‘ (६९३४ मी) या शिखराच्या पश्चिम मार्गाचा शोध घेण्यात आला. याच मोहिमेत न्या कांग्री’ (६५२० मी) या शिखरावर ६२८५ मीटर उंची गाठता आली.

जुलै/ऑगस्ट २०१७ ‘काराकोरम ट्रॅव्हर्स’ मोहीमेत अनोळखी हिमप्रदेशात अंदाजे ११० किमी अंतर पार केले. एका ‘अनामिक’ (६०७० मी) शिखरावर पहिली चढाई केली. ‘रोंगडो’ला (५८०० मी), अर्गन’ला (५९५० मी), आणि ‘झामोरिओन’ला (५८६० मी) या खिंडी व एकूण सहा हिमनद्या पार केल्या.

जुलै/ऑगस्ट २०१८ ला ‘स्पिती’ मधील ‘कर्चा नाला’ मोहीमेत, ‘अनामिक’ (६१३० मी) शिखरावर पहिली चढाई करून त्यानंतर 'होम्स' शिखर (६०७४ मी) ‘होम्स’ खिंडीमार्गे सर केले.

जुलै/ऑगस्ट २०१९ ‘पूर्व काराकोरम’ मधील ‘सत्ती' खोऱ्याची मोहीम आखली होती. त्यात ‘ताशिस्पा री’ (६१०४ मी) शिखरावर त्यांनी पहिली चढाई केली.

ऑगस्ट २०२१ ला ‘पश्चिम कर्चा नाला’, लाहौल स्पिती येथील ‘फ्यांलब्ते’ (६०७५ मी) या शिखरावर पहिली चढाई करण्यात त्यांनी यश मिळविले.

ऑगस्ट २०२२ मध्ये ‘दक्षिण रोंगदो’ खोऱ्यातील ‘६०४० मी’ आणि '६२४५ मी' उंचीच्या अनामिक शिखरांवर पहिली चढाई केली.

त्यांचे हिमालयातील पदभ्रमण -

१. मे १९८३, १९८४ आणि १९९० हिमाचल मधील ‘बियास कुंड व रोहतांग पास’.

२. मे १९८६ आणि १९८७ मध्ये काश्मीर मधील ‘सिंथन व मार्गन पास’.

३. एप्रिल १९८८, मे २०१८ मध्ये पूर्व नेपाळ मधील ‘एव्हरेस्ट बेस कॅम्प’.

४. ऑक्टोबर १९९२ मध्ये पश्चिम नेपाळ मधील ‘अन्नपूर्णा बेस कॅम्प’.

५. नोव्हेंबर २००४ सोलांग व्हॅलीतील हिवाळी ट्रेक.

६. मार्च २००८ मध्ये गढवाल मधील दयारा बुगियाल,

७. सप्टेंबर २०१३ मध्ये लाहोल स्पिती तील कर्चा खोरे ते ग्यूंदी खिंड

८. मे २०१५, गढवाल मधील, दयारा बुगियाल ते धोडी ताल

९. जून व सप्टेंबर २०२१ मध्ये हिमाचल प्रदेश मधील भृगु तलाव, पतालसू, बियास कुंड वगैरे,.

किल्लारी भूकंप, लडाख ढगफुटी, निसर्ग वादळ, निरनिराळे अपघात अशा अनेक आपत्तींच्या वेळी मदतकार्यात त्यांनी सहभाग घेतला.

त्यांना गिरीमित्र संमेलन २०१६ मध्ये उत्कृष्ठ गिर्यारोहक पुरस्कार मिळालेला आहे.

व्यावसायिक गिर्यारोहणा बद्दल ते सांगतात, ‘दुर्दैवाने आपल्याकडे गिरिभ्रमणाला देखील गिर्यारोहणात समाविष्ट केले जाते. त्यामुळे कोणत्याही प्रकारे डोंगरात फिरताना सुरक्षितता व गिर्यारोहणातील इतर शिस्त पाळून ते व्हावे, असे त्यांना वाटते.’

बाळ उर्फ जगन्नाथ राऊळ

नोव्हेंबर १९७९ला माझ्या पदभ्रमणाला सुरवात झाली. गो.नी दांडेकर यांच्या सोबत पाच दिवस राजगडावर होतो. तेव्हा किल्ला कसा पहावा? व छायाचित्रण कसे करावे? याबाबत त्यांनी मार्गदर्शन केले. आणि येथूनच माझ्या भटकंतीला खरी सुरुवात झाली.

हिमालय क्लब, हॉलिडे हायकर्स, नेचर लव्हर्स, केव्ह एक्सप्लोरर, पिनॅकल, चक्रम हायकर्स, फोटोग्राफी सोसायटी ऑफ इंडिया, आदी संस्थांचा मी आजीव सभासद आहे. सप्टेंबर १९८२ मध्ये मनाली येथे बेसिक कोर्स ‘ए’ ग्रेड मिळवून पूर्ण केला. मग माझी जून १९८३ पासून हिमालयीन मोहिमांना सुरूवात झाली. प्रथम ‘सेंट्रल पीक’ मोहिमे दरम्यान ‘अनंनेम पीक’ सर केले. हॉलिडे हायकर्स सोबत ऑगस्ट १९८४ मध्ये गंगोत्री भागातील ‘श्वेतवर्णा’ मोहिमे दरम्यान ‘सैफी’ शिखर सर केले. तर ऑगस्ट १९८५ला ‘माना नॉर्थ फेस’च्या असफल मोहिमेत जास्त उंची गाठता आली.

फिल्म डिव्हीजन साठी देखील छायाचित्रण केले. सप्टेंबर १९८६ मध्ये उषा पागे यांच्या सोबत ‘सतोपंथ शोध मोहीम’ राबवली. १९८७च्या ऑगस्ट मध्ये ‘कुल्ती व्हॅली’ मोहिम पार पाडली. नेचर लवर्स या संस्थेच्या वतीने नेतृत्व करत ‘ज्योरी’, ‘तंबू’, ‘सारा पहाड’, ही तीन शिखरं सर केली. ह्यात क्लब मधील नवोदित सभासदांना सामील करून घेतले व नवीन छायाचित्रकारांना देखील संधी दिली. सगळ्यानी ही शिखरे सर केली. १९९०च्या ऑगस्टमध्ये गंगोत्री भागातील ‘म्हात्री’ शिखर मोहिमेत छायाचित्रण केले. २०१५ला मनाली जवळील सोलन व्हॅलीतील ‘हनुमान तिब्बा’ व ‘क्षितिधार’ मोहिमेत, छायाचित्रकार म्हणून सहभाग घेतला.

हिमालयात पदभ्रमण देखील खूप केले आहे. यात जून १९८२ मध्ये पिंडारी ग्लेशियर व कफनी ग्लेशियर, ऑगस्ट १९८८ मध्ये रूप कुंड व होम कुंड ट्रेक, १९९३ला पंचकेदार ट्रेक, १९९४ला ट्रान्स हिमाचल ट्रेक, १९९६ला कुमाऊँतील सरहान सांगला, १९९७ला सिक्कीमचा समिती लेक, २००२ला तपोवन, शिवलिंग बेस कॅम्प विंटर ट्रेक, २००७ला पिंडारी ग्लेशियर आदी ठिकाणांचा उल्लेख करावा लागेल. चक्रम हायकर्स संस्थे सोबत, २००९ला अन्नपूर्णा सर्कल प्रदक्षिणा, २०१२ नंदादेवी बेस कॅम्प ट्रेक, ह्याच बरोबरीने युथ हॉस्टेल बरोबर मिझोराम, मेघालय, राजस्थान वाळवंट, ओरिसा कोस्टल, येथे ट्रेक व छायाचित्रण केले. ऑगस्ट २००६, सप्टेंबर २०१७ व ऑगस्ट २०२१ मध्ये लडाख मध्ये देखील भटकंती झाली.

सह्याद्री मध्ये नेचर लवर्स व हॉलिडे हायकर्स या संस्था सोबत, ‘तुंगी सुळका’ मोहिमेत रेकी व आखणी मध्ये सहभाग घेऊन, पहिली सुपर ८ एम एम चित्रफित तयार केली. तसेच ‘राजगड’ व ‘रायगड’ किल्ल्यावर बरीच मेहनत घेऊन व बऱ्याच वेळा रायगडावर जाऊन वेगवेगळ्या ठिकाणां वरून सकाळ ते सूर्यास्तापर्यंत छायाचित्रण केल्यावर विनय आपटे ह्यांचा आवाज व तुकाराम जाधव ह्यांचे निवेदन, अशा त्रिवेणी संगमातून ‘स्लाईड शो’ साकार केला. हा स्लाईड शो महाराष्ट्रात बराच गाजला. ह्याचे तीनशे पेक्षा जास्त शो झाले.

माहुली परिसरातील ‘नवरा’, ‘नवरी’, ‘करवली’, येथे देखील रेकी व छायाचित्रण करत हे सुळके सर केले. लिंगाणा, भवानी कडा, भैरव गड, मच्छिंद्र, तैल बैला, डुक्स नोझ, येथील चढाई मोहिमांत छायाचित्रण केले. ह्या व्यतिरिक्त ‘बाण’ ह्या दुर्गम व आव्हानात्मक सुळक्याच्या रेकी व मोहीम आखणीत सहभाग तर होताच पण त्याच बरोबर येथे वेगवेगळ्या ठिकाणाहून छायाचित्रण केले. एक उत्तम दर्जाचा ‘स्लाईड शो’ मला बनविता आला. त्याचे चांगल्या पद्धतीने निवेदन तयार केले.

तसेच १९८८ पासून आज पर्यंत भरतपुर, रणथंबोर, जिमकॉर्बेट, चोकता, दुधवा, बांधव गड, कान्हा, पेंच, ताडोबा, नागझिरा व इतर अभायारण्यात छायाचित्रण केले. डब्लू. डब्लू. एफ. व माननीय उद्धव ठाकरे यांनी स्थापन केलेल्या ‘जोपासना ट्रस्ट’ साठी छायाचित्रे दिली. व त्या माध्यमातून वन रक्षकांस गणवेष, औषध उपचार व रुग्णवाहिका देण्यात आल्या. सुनील राज यांच्या ‘जिद्द’ मासिकासाठी काहि छायाचित्रे दिली. देशातील विविध स्पर्धांमध्ये भाग घेऊन पारितोषिक व प्रशस्ती पत्रक प्राप्त केली. स्लाईड शोच्या माध्यमातून सर्वसामान्य लोकांमध्ये गिर्यारोहण क्षेत्राची माहिती व आवड निर्माण करण्यासाठी प्रयत्न केले. ‘पर्यावरण रक्षण’ व ‘निसर्ग सर्वधन’ ह्या बाबतीत देखील कार्य केले.